5 redenen waarom je een muziekstuk moet analyseren

Dit blog is gepubliceerd op 3 oktober 2020 en aangevuld en geüpdatet op 22 mei 2021.

Gek genoeg is niet iedere muzikant of muziekliefhebber fan van muziekanalyse. Hoe dan?

“Allemaal veel té theoretisch die muziekanalyse. Té droog. Je zou muziek moeten voelen, niet doordenken.” Of iets in die trant.

Zoals E. B. Whites over humor zegt: “Explaining a joke is like dissecting a frog. You understand it better but the frog dies in the process.”

Als muzikant begrijp ik dat absoluut niet.

Legio redenen kan ik noemen waarom muziekanalyse belangrijk is. Onmisbaar is. Bovenal bijdraagt aan de muziekbeleving en uitvoering!

In dit blog noem ik er slechts vijf.

Ik begin met twee praktische maar wel belangrijke redenen voor mensen die geschreven muziek uitvoeren. Daarna duik ik meer de diepte in.

Heb je vragen? Voel je vrij om onderaan een reactie te plaatsen!

1. Muziekanalyse is goed voor het onthouden van muziek

Je onthoudt het stuk beter. Vooral doordat je veel willekeurige noten van een kapstok voorziet. Dat noemen we chunking. ‘Uit het hoofd spelen’ wordt ook makkelijker. Dat alleen is al reden genoeg voor de noodzaak van muziekanalyse.

Want vergis je niet: door muziek uit het hoofd te spelen heb je aandacht voor belangrijkere dingen. Het overbrengen van je boodschap bijvoorbeeld.

Je hoeft daarnaast geen blaadjes meer om te slaan. En je vermindert ook nog eens podiumstress.

Win-win!

2. Muziekanalyse is handig om je fouten te kunnen corrigeren

Ken je de onderliggende structuur van een stuk? Dan kan je veel makkelijker improviseren wanneer iets fout gaat.

Je weet wat de onderliggende toonsoorten, toonladders, akkoorden en melodische wendingen van het stuk zijn. Iets soortgelijks als het oorspronkelijke stuk improviseren wordt een eitje. En het publiek heeft het vaak niet eens door. Zelfs bij klassieke muziekstukken die ze al honderden keren hebben gehoord! Handig toch?

Maar deze meer praktische redenen raken voor mij nog niet de diepte van muziekanalyse.

Welke dan wel?

3. Muziekanalyse geeft je een beter begrip van de componist en het stuk

Ik heb een fascinatie voor muziekanalyse. Waarom?

Je komt zo weer ietsjes dichter in de buurt van de voeten van de grote meesters. Je ontdekt de grotere samenhang tussen alle losse delen van het stuk. Hoe de puzzelstukjes in elkaar passen. Je begrijpt het stuk op een niveau zoals de componist dat misschien deed.

Je kruipt in de huid van de componist. Zoals acteurs dat doen met method acting. Die leven zichzelf helemaal in. Ze kijken, denken en spreken als het personage. Of zoals imitatoren anderen imiteren. Dat vereist in hun werk een grondig analyse van menselijk denken en gedrag.

Zo ook in de muziek.

Muzikaal inzicht in de componist

Muziekanalyse geeft je een dieper inzicht in de componist. Bijvoorbeeld in zijn of haar muziekstijl. Manier van schrijven. Van verwerken. Van emoties overbrengen. 

Neem klassieke muziekanalyse.

Na een analyse begrijp je de pianosonates of symfonieën van Mozart, Beethoven of Rachmaninov zoals deze componisten dat zelf bij hun stukken deden. Alsof jij zelf het stuk hebt geschreven. Je ontdekt hun ‘taal’. Hun muzikale grapjes. Hun frustraties.

Vergelijk hun werk met de minder bekende tijdgenoten en je begrijpt direct waarom hun ideeën zo revolutionair waren. Waarom het label ‘geniaal’ terecht is. Je krijgt een inkijk in hoe de grootmeesters denken en te werk gaan.

Hoe fascinerend is dat?

En wie weet, soms zie je meer structuren dan de componisten zelf in hun eigen werk zien. Muzikanten componeren namelijk ook op basis van hun intuïtie. Ze zijn zich niet altijd bewust van elk onderliggend patroon in hun eigen muziek.

Een weloverwogen interpretatie van muziekstukken

En bovenal: een zorgvuldige muziekanalyse van een klassiek stuk is nodig voor een weloverwogen en gebalanceerde interpretatie. Een interpretatie gebaseerd op kennis. Én die de bedoeling van de componist (naast die van jezelf) probeert te respecteren.

Hoe kan je anders in de buurt komen van hoe de componist zijn stuk heeft bedoeld? Als je geen idee hebt van waar frases (muzikale zinnen) beginnen en eindigen. Wat een mazurka, fuga of sonatevorm is. Waar een modulatie (verandering van toonsoort) plaats vindt. Of een climax.

“I’m irritated by artists who believe themselves to be more important than the work or at least than the composer.”

– Arnold Schönberg

Muziekinterpretatie en analyse bieden uiteraard geen 100% zekerheid

Uiteraard biedt een muziekinterpretatie en muziekanalyse een ‘benadering’ van de componist. Van wat de componist ‘zou bedoelen’. Onfeilbare zekerheden kent de muziekinterpretatie niet echt.

Zoals de beroemde fluitist en barok-specialist Barthold Kuijken in het voorwoord van zijn boek ‘The Notation is Not the Music’ (2013) schrijft:

“I have always considered my research to be “artistic research” even before this expression was coined. This kind of research is essentially both subjective and creative. Indeed, the artist as researcher does not stand beside or outside his topic, but is himself part of the researched topic—it is research in, not about, art. The results of this research are not aimed at being scientific; they can be art just as well. Per definition, artistic research is never definitive nor complete. It cannot be exactly repeated and does not strive to prove something. It is never a goal in itself but leads to deeper understanding and thus, hopefully, to better performance or creation.”

Daarom is kennis en onderzoek belangrijk. Zelfs onmisbaar. Want door gedegen kennis kan je de kloof tussen jou en de componist op zijn minst kleiner maken.

En Beethovens voeten of de schoenen van J. S Bach aanraken is al heel wat!

De tekst gaat hieronder verder…

4. Muziekanalyse brengt een muziekstuk tot leven

Sommigen zien een notenstuk van Beethoven als een papiertje met mooie maar willekeurige noten erop.

Zonde!

Een muziekstuk is immers een verhaal dat een componist jou wil vertellen. Een sonate van Beethoven is zijn testament aan jou. Door zijn stukken te begrijpen ben je als het ware in ‘gesprek’ met Beethoven zelf!

Je begrijpt het verhaal van het stuk. Je doorleeft het stuk. Je ziet de grotere verbanden. De diepere boodschappen die je bij een eerste keer luisteren grotendeels ontgaat.

Een muziekstuk gaat veel meer betekenis krijgen. De muziek gaat voor je ‘leven’ op een manier zoals dat voorheen niet het geval was. En dát is een heerlijke ervaring.

Wil je dat ook ervaren?

Dirigent Ben Zander en Chopin

Dirigent Ben Zander kan je dat als geen ander laten voelen. Bekijk zijn grappige en inspirerende TED-presentatie. Hij laat je compleet anders luisteren naar een prelude van Chopin!

5. Muziekanalyse geeft je inzicht in hoe muziek ‘werkt’

Als je vaak genoeg stukken hebt geanalyseerd krijg je ook een intuïtief inzicht in of kennis van wat wel en niet binnen een bepaald genre werkt. Hoe bepaalde muzieknoten en patronen bepaalde emoties oproepen.

Filmmuziek-componisten weten dat als geen ander

Filmmuziek-componisten weten precies met welke combinatie van strijkers, pianotonen en akkoorden ze het emotionele effect van een dramatische scène kunnen versterken. Hoe ze de juiste snaar kunnen raken.

Luister maar eens naar de grootmeesters: John Williams met ‘Jurassic Park’ of hoe Hans Zimmer in het stuk ‘Time’ met een paar tonen de hele sfeer bepaalt.

Luister eens naar hoe Harry Gregson-Williams uitlegt hoe hij tot de filmscore van Mulan kwam. Of naar Thomas Newman over ‘Wall-E’.

Een ruime analyse-ervaring helpt je ook bij het schrijven van je eigen stukken. Je leert immers de tools van de grootmeesters. Tools om een boodschap succesvol over te brengen aan het publiek.

Improvisatie in klassieke muziek

Youtube pianist Nahre Sol is een goed voorbeeld van wat je met muziek kan doen als je analytisch inzicht hebt.

Ze improviseert in verschillende klassieke stijlen. Van Mozart tot Chopin en Rachmaninov. Zij doet dit op een te gekke wijze met ‘Mieke heeft een lammetje’:

Pianist en cabaretier Hans Liberg

Je kan met gedegen analysekennis van muziekstijlen ook leuke combi’s maken tussen componisten, genres en stukken.

Pianist en cabaretier Hans Liberg doet dat altijd zeer goed.

Liberg verandert akkoordenschema’s en melodieën van Mozart met het grootste gemak naar een boogiewoogie. Een aria van Rossini verandert hij in EDM. Van Beethoven maakt hij een blues. Van Chopin een bossa nova.

Dit kan je alleen doen als je een zeer goed inzicht hebt in de onderliggende muzikale structuren. En dát bereik je zeker via een zorgvuldige muziekanalyse.

The Axis of Awesome

Check ook de band The Axis of Awesome die op dezelfde 4 akkoorden tientallen popsongs zingen. Wat zij doorhebben is dat muzikanten vaak dezelfde onderliggende akkoordenschema’s gebruiken. Iets wat je via muziekanalyse van de akkoorden van popsongs direct doorhebt.

Het zijn dit soort ervaringen waardoor muziek(analyse) en muziektheorie mij mateloos fascineren.

Conclusie: Is muziekanalyse helemaal hét?

Helaas! Uiteraard heb je veel meer informatie nodig dan alleen muziekanalysegegevens.

Data zonder context is lastig te interpreteren. En zonder context is de kans groter dat je vooral je eigen aannames in je analyses ontdekt.

“A text without a context, is just a pretext for whatever you want it to mean.”

– Ben Witherington III

Muziekgeschiedenis kennis is ook nodig

Je moet dus ook kennis hebben van de historische periode waarin componisten leven. Van de tijdgeest. Een componist of muzikant is altijd deels een product van zijn of haar tijd.

Dus wat waren de heersende idealen, normen en waarden? Hoe gaan de componisten hier wel of niet tegen in? Aan wie dragen ze hun stuk op? Voor welk publiek schrijven ze? En met welk doel? In welke setting spelen ze hun stuk: in een kerk met veel galm of een huiskamer? Wat was het niveau van de muzikanten die het stuk moesten uitvoeren? Hoe beïnvloedt dat wat de componist wel en niet schrijft? Hoeveel versies van zijn muziekstuk heeft de componist ons overgeleverd? En welke versie is voor jou leidend?

En op wat voor instrumenten schreven zij hun muziek? Het maakt immers wat uit als je een klavecimbel-stuk op onze moderne piano gaat spelen.

Van Sting en Mozart naar Bach

Maar ook: wie waren hun influencers? Een componist of muzikant is ook altijd deels een product van zijn of haar voorgangers.

Wil je Mozarts 41ste symfonie ‘Jupiter’ begrijpen, dan moet je wat over Bach weten. In het 4e deel introduceert Mozart een ‘fuga’ à la Bach! Dit gaat gehéél tegen zijn tijd in. Dus zonder Bach geen Mozart.

Maar ook als je Sting wilt begrijpen. Stings melodieën zijn erg beïnvloed door de muziek van Bach. Zonder Bach dus geen Sting.

Wil je het nummer ‘Memories’ van Maroon 5 harmonisch en melodisch begrijpen? Check dan ‘Canon in D’ van de klassieke componist Johann Pachelbel uit de 17^de eeuw! Op zijn stuk is Memories gebaseerd.

Relatie klassiek en popmuziek

Vind je die relatie tussen klassiek en popmuziek interessant? Check dit dan:

Een artiest is nooit zomaar uit de lucht komen vallen. Context is dus key!

Maar analyse-inzichten zijn in ieder geval onmisbaar wanneer je een muziekstuk en de componist vollediger wilt begrijpen. De eerste stappen tot meer begrip.

En misschien tot meer waardering?

“Begrip en liefde gaan hand in hand. Door het begrijpen ga ik meer liefhebben en door het liefhebben ga ik meer begrijpen.”

– Augustinus