8 tips om effectief toonladders te oefenen op de piano

Toonladders oefenen is een vereiste voor iedere pianist: beginner of gevorderd. Je hebt ze nodig voor muziekinzicht, jazzimprovisatie, moduleren

tussen toonsoorten, piano begeleiding vanuit akkoorden, enzovoorts.

Maar hoe doe je dat op een goede manier? Welke oefeningen zijn er voor beginners en gevorderden? Dat leg ik je in dit blog uit.

Ik geef je 8 effectieve oefeningen waarmee je effectief je vingers traint, zonder verveeld te raken!

Tips 1 t/m 4 zijn handig voor beginners. Tips 5 t/m 8 zullen interessanter zijn voor ervaren, intermediate of gevorderden.

Heb je vragen? Plaats onderaan een reactie!

Zoek je een online piano cursus? Ik help je graag verder.

Vooraf: vingerzettingen voor de toonladder C-majeur

Voordat je de oefeningen kan uitvoeren heb je natuurlijk ook de vingerzettingen nodig. Anders weet je niet welke vinger je op welke toets moet plaatsen. Ik geef ze voor 1 en 2 octaven (1 octaaf = een afstandsbereik van 8 tonen, oftewel van c naar de hogere c) per hand. En alléén voor de toonladder C-majeur. Wil je de vingerzetting voor de andere toonladders weten? Zie mijn blog met alle andere toonladders en vingerzettingen.

Onthoud: de duimen van beide handen krijgen het cijfer 1, de wijsvinger 2, de middelvinger 3, de ringvinger 4 en de pink 5 (zie figuur 1).

Figuur 1. Pianovingerzetting handen

Vingerzetting linker- en rechterhand voor 1 octaaf (van links naar rechts gespeeld):

• LH: 5 4 3 2 1 3 2 1
• RH: 1 2 3 1 2 3 4 5

Vingerzetting linker- en rechterhand voor 2 octaven (van links naar rechts gespeeld):

• LH: 5 4 3 2 1 3 2 1 4 3 2 1 3 2 1
• RH: 1 2 3 1 2 3 4 1 2 3 1 2 3 4 5

N.B. Voor het gemak kies je de toonladder C-majeur (zie figuur 2). Die heeft geen zwarte toetsen.

Figuur 2. Toonladder C-majeur

1. Speel beide handen apart over één of twee octaven

Als je nog een beginner bent met pianospelen raad ik aan om elke toonladder met 1 hand apart te oefenen. Je begint met je linkerhand en dan oefen je je rechterhand. De linkerhand is meestal voor iedereen het minst ontwikkeld. Door met die hand te beginnen sla je hem in ieder geval nooit over.

Terwijl je de toonladder speelt let je altijd op 2 dingen:

1. Kwaliteit van uitvoering: speel een gelijkmatig volume, tempo en ritme. Wees consistent in wat je doet. En luister nauwkeurig of je vingers doen wat je wilt!
2. Notennamen / pianotonen: onthoud de notennamen van de toonladder. Spreek ze bijvoorbeeld tijdens het spelen uit. Zo leer je niet alleen je vingers bewegen. Je leert ook heel bewust uit welke tonen een toonladder bestaat. Dat is bijvoorbeeld nodig voor je kennis van toonsoorten.

Het ‘goed’ uitvoeren van deze twee punten is lastig. Dan heb je al je concentratie nodig. Daarom begin je ook niet met 2 handen tegelijk of met hele moeilijke toonladders.

Zo verminder je de overkill aan informatie voor je brein. Je bouwt je oefeningen altijd op van eenvoudig naar moeilijk.

Kwaliteit en inzicht moeten voorop staan, anders zijn je oefeningen zinloos.

2. Speel beide handen tegelijk in tegenbeweging

‘In tegenbeweging spelen’ betekent dat je beide handen van elkaar afspeelt of naar elkaar toe speelt.

Je plaatst je beide duimen op de middelste c van de piano. Vervolgens speel je met je linkerhand naar links en met je rechterhand naar rechts. Van elkaar af dus.

Wanneer je bij je pink bent gekomen speel je weer terug. Naar elkaar dus.

Het fijne van deze oefening is dat de vingers van links en rechts op hetzelfde moment wisselen. 1 met 1, 2 met 2, 3 met 3, enz.

Figuur 3. Toonladder in tegenbeweging

De tekst gaat hieronder verder…

3. Speel beide handen tegelijk in parallelle beweging

‘In parallelle beweging spelen’ betekent dat je beide handen dezelfde kant op speelt.

Je plaatst je pink (5) van je linkerhand op de lage toon c van de piano. En je plaatst je duim (1) van je rechterhand op de hoge toon c van de piano.

Vervolgens speel je beide handen naar rechts en op het einde weer beide naar links. Steeds dezelfde kant op dus.

Het lastige van deze oefening is dat de vingers van links en rechts niet op hetzelfde moment wisselen.

Figuur 4. Toonladder in parallelle beweging

4. Speel beide handen tegelijk parallel en in tegenbeweging

Deze oefening gaat in 4 stappen (zie figuur 5 onderaan):

1. Speel beide handen eerst in parallelle beweging naar rechts – dus naar boven – over 1 octaaf (of 2 octaven als je het moeilijker wilt maken). Zorg dat je 2 octaven afstand tussen beide handen hebt, anders kom je niet uit.
2. Wanneer je na 1 octaaf boven aankomt, speel je beide handen in tegenbeweging van elkaar af. Dus de rechterhand speelt nog een octaaf hoger, maar de linkerhand speelt weer een octaaf terug naar beneden.
3. Vervolgens speel je beide handen in tegenbeweging naar elkaar toe over 1 octaaf.
4. Tot slot speel je beide handen in parallelle beweging naar rechts en terug naar links.

Figuur 5. Toonladder in parallelle & tegenbeweging

5. Verander de speelwijze van de toonladder

Met speelwijze bedoel ik articulatie. Dat betekent in de muziek hoe lang of kort je een toon aanhoudt.

Je hebt daar minimaal drie technische muziektermen voor.

1. staccato = zeer kort
2. legato = lang en gebonden
3. portato = tussen staccato en legato in

De bedoeling is dat je jouw toonladders niet alleen maar legato oefent (beginnersfout). Dan ontwikkel je een vrij eenzijdige techniek. Je wilt zoveel mogelijk variaties aanbrengen in je oefeningen voor een veelzijdige techniekontwikkeling.  Zo stomp je ook niet je denken af en vermijd je tegelijk eentonigheid. Speel je toonladder altijd op alle drie manieren van articulatie: staccato, legato en portato.

Mogelijke variaties:

1. Speel de toonladder heen en terug in staccato. Vervolgens nogmaals heen en terug maar nu in legato, enz.
2. Speel de toonladder heen en terug met je linkerhand in staccato en je rechterhand in legato. Je traint nu 2 verschillende articulaties met beide handen tegelijk.
3. Speel de toonladder heen en terug waarbij je 2 tonen staccato doet, dan 2 tonen legato, dan 2 tonen portato, dan weer 2 tonen staccato, enz. Om de zoveel tonen varieer je dus de articulatie. Hoeveel tonen dat zijn bepaal je zelf.

De tekst gaat hieronder verder…

6. Verander het ritme van de toonladder

Ik geef je 6 voorbeelden van ritmische variaties waarmee je ook weer tientallen variaties kan bedenken:

1. Speel beide handen in kwartnoten, oftewel op elke beat/tik van je metronoom/BPM. Ze spelen dan allebei op hetzelfde tempo.
2. Speel beide handen in 8e noten, oftewel 2x sneller dan de beat van je metronoom.
3. Speel beide handen in 8e triolen, oftewel 3x sneller dan de beat van je metronoom.
4. Speel beide handen in 16de noten, oftewel 4x sneller dan de beat van je metronoom.
5. Speel je linkerhand in achterste noten en je rechterhand in kwartnoten. Je linkerhand speelt 2x sneller dan je rechterhand en ze lopen dus niet helemaal gelijk. Doe dat ook andersom: rechts 2x sneller dan links.
6. Speel met beide handen de eerste toon van je toonladder lang (8e noot) en de tweede toon van je toonladder kort (16de noot), enzovoorts. Je krijgt een soort huppelritme. Draai het ritmepatroon ook om: kort-lang.

7. Verander het volume van de toonladder

Varieer in volume:

1. Speel je toonladder met beide handen luid (forte)
2. Speel je toonladder met beide handen zacht (piano)
3. Speel je toonladder van zacht naar luid (crescendo)
4. Speel je toonladder van luid naar zacht (decrescendo of diminuendo)
5. Speel je toonladder met je linkerhand zacht en met je rechterhand luid. En uiteraard ook weer andersom!

8. Combineer verschillende toonladders

Als je ook andere toonladders dan C-majeur oefent, dan is er een leuke variatie mogelijk.

Speel met je linkerhand de toonladder C-majeur en met je rechterhand de toonladder E-majeur. Je combineert dus twee verschillende toonladders met elkaar. In principe kunnen alle toonladders met elkaar gecombineerd worden.

Het lastige van deze oefening is dat je verschillende witte en zwarte toetsen in beide handen krijgt. Ook verschillen bij sommige combinaties de vingerzettingen van elkaar. Want hoewel je tot nu toe de vingerzetting hebt uitgevoerd voor C-majeur, geldt die zetting niet voor álle toonladders. Maar dat is voor een andere blog!

Hopelijk zie je nu in dat je met je toonladders ontzettend veel verschillende oefeningen kan bedenken. Zo voorkom je saaiheid, eentonigheid en een eenzijdige techniekontwikkeling.

Wil je de vingerzetting voor de andere toonladders weten? Lees dan meteen verder op mijn blog met alle andere toonladders en vingerzettingen!