Waar begin je met jazz akkoorden en jazz piano?

‘Jazz’ is een ruim begrip dat minstens een eeuw aan verschillende stijlen omvat. Uiteenlopend van swing tot experimentele jazz. Van Oscar Peterson en Bill Evans tot Keith Jarrett, Brad Mehldau en Tigran Hamasyan. Definiëren is lastig.

Maar als je jazz piano wilt leren spelen, dan zijn drie vaardigheden onmisbaar voor iedere stijl:

1. Jazz akkoorden kunnen spelen
2. Enige vrije improvisatievaardigheden
3. Jazz stijlkennis beheersen voor inspiratie

Daarnaast moet je veel luisteren naar verschillende jazz stijlen. Zo bouw je een referentiekader op waarbinnen je oefent. Het is niet te doen om jazz piano te spelen zonder veel naar jazz muziek te hebben geluisterd. Luisteren is key!

Gelukkig zijn deze drie vaardigheden te leren. Ieder op zijn niveau uiteraard. Ik ga je hieronder voor elk gebied concrete tips geven.

Jazz akkoorden spelen op piano voor jazz beginners

Allereerst een begripsverduidelijking: Met ‘jazz beginner’ wordt hier bedoeld dat je al piano kunt spelen, maar geen of weinig echte jazz ervaring hebt.

Wil je jazz akkoorden leren, doorloop dan als voorbereiding de volgende 3 onderdelen:

1. Toonladders
2. Drieklanken
3. Vierklanken

Wil je akkoorden begrijpen dan leer je altijd eerst toonladders. Akkoorden worden immers gebouwd op basis van toonladders.

Leer voor jazz zeker alle majeur en mineur toonladders. Vanuit die twee toonladders kun je vrijwel alle jazz akkoorden bouwen of afleiden. Een compleet overzicht hiervan vind je in mijn blog ‘Alle toonladders in majeur en mineur met piano vingerzetting’.

De bluestoonladders en middeleeuwse cq. modale kerktoonladders (modal scales) zijn handig om te kennen. Maar voor beginners zijn ze optioneel. De bluestoonladder gebruik je vooral bij melodische improvisatie. De modale toonladders ook bij gevorderde jazz akkoorden. Als beginner kun je ze even overslaan.

De tekst gaat hieronder verder…

Jazz akkoorden schema’s spelen op piano: de ‘II V I progression’ (2 5 1 jazz voicings)

Je hebt nu de kennis en kunde om vier- en vijfklanken te oefenen op het beroemde ‘II-V-I schema’. Ook wel II-V-I progressie of 2 5 1 voicings genoemd. Iedere jazz student begint daarmee. Het is een onmisbaar onderdeel!

Een progressie is een akkoordenschema. En die Romeinse cijfers zijn een vorm van akkoord-notatie, genaamd ‘Nashville Number System’.

De Romeinse cijfers staan voor relatieve akkoorden in een toonsoort (lees mijn diepteblog over toonsoort). Het is een ‘relatieve notatie’ omdat je geen akkoordsymbolen zoals C of Gm gebruikt. Je moet die cijfers omzetten naar akkoordsymbolen.

Om je vier- en vijfklanken te trainen kun je 2 effectieve oefeningen doen:

1. Oefen de II-V-I progressie (vier/vijfklank) in verschillende toonsoorten. Hoe meer je kent, hoe beter. Besef wel dat deze oefening veel tijd kost.
2. Oefen de vier/vijfklanken op het jazzlied ‘Autumn Leaves’. Dat lied bestaat namelijk grotendeels uit II-V-I schema’s. Deze tweede oefening kost minder tijd en het resultaat is dat je meteen een jazz lied kan spelen. Dus veel beginners slaan oefening 1 over en starten met oefening 2.

Je beheerst nu de nodige inleidende jazztheorie. Ook kan je gave akkoorden op het lied ‘Autumn Leaves’ spelen. Dat is een zeer bekende ‘jazz hit’ (ook wel standard genoemd).

Waar vind je bladmuziek van alle veelgespeelde jazz standards? En welke jazz standards zijn verstandig om nu mee te beginnen?

De tekst gaat hieronder verder…

Wat zijn simpele jazz liedjes voor piano spelen voor beginners?

Eenvoudige piano standards zijn niet alleen voor beginners. Ook gevorderden spelen ze. Als je nieuwe kennis aan het verwerken bent, gevorderde jazz akkoorden of jazz solo’s, dan wil je namelijk niet altijd een complexe standard zoals Giant Steps van John Coltrane. Erg leuk maar te moeilijk.

Kies eenvoudige jazz piano standards:

1. Autumn Leaves
2. Blue Bossa
3. Misty
4. Fly Me To The Moon
5. Alone Together
6. In The Wee Small Hours
7. Blue in Green

Kies altijd de juiste standards die passen bij zowel je niveau als je leerdoel.

Hoe speel je jazz standards op piano?

Je kent nu wat mooie jazz akkoorden, schema’s en standards om mee te beginnen. Hoe speel je die standards op de piano? Ik geef je vier algemene manieren die voor iedereen onmisbaar zijn, ongeacht je einddoelen of muziekvoorkeuren.

Je oefent een jazz standard op minstens vier manieren:

1. RH: de melodie van het lied en LH: het akkoord. Zo laat je horen hoe het lied klinkt en kan je samen spelen met een bassist die de baspartij speelt. Ook kan je met je rechterhand improviseren als je dat zou willen.
2. RH: de akkoorden en LH: bas of ‘walking bass’ (lopende bas over de akkoorden). Nu kan je andere solo instrumenten of zangers en zangeressen die de melodie spelen begeleiden.
3. RH: de melodie en LH: de bas. Nu kan je jazz solo piano spelen en eventueel improviseren als je dat zou willen.
4. RH: de melodie met akkoorden en LH: de bas of pianoloopjes. Nu heb je alles in één!

Vanuit deze vier benaderingen kan je rustig gaan uitbouwen naar specifieke technieken binnen jazz stijlen. Denk hierbij aan stijlen als Swing Jazz, Bebop, Ragtime, Bossa Nova, Latin Jazz of Contemporary Jazz.

Jazz piano en jazz akkoorden harmonieleer gevorderden

Na de basis akkoorden en jazz piano technieken is de volgende stap de meer gevorderde jazz akkoorden, alteraties en voicings.

Denk bijvoorbeeld aan:

• De ‘Tritone Substition’ die je tegenkomt bij jazz pianisten als Duke Ellington en Bud Powell.
• De ‘Drop Two Voicings’ zoals ze voorkomen bij Bill Evans, George Shearing en Red Garland.
• Of So What Quarter Voicings die Bill Evans bedacht op de plaat Kind of Blue van Miles Davis. Luister maar eens het nummer ‘So What‘.
• En niet te vergeten de moderne voicings van o.a. Keith Jarret en Brad Mehldau.

Al deze akkoorden zijn ook prima te spelen als je geen professionele ambities hebt. Je hoeft namelijk niet veel techniek te hebben om ze te kunnen spelen. En het klinkt meteen professioneel. Dus laat je niet afschrikken door deze termen en grote namen. Deze voicings zijn ook te leren op een meer beginner jazz piano niveau.

Jazz solo en jazz improvisatie: hoe improviseer je in jazz?

Allereerst dit: je hoeft niet per se te improviseren of te soleren. Je kan ook alleen de akkoorden en de melodieën van jazz standards spelen. En dan als easy jazz ballad of op een medium-tempo swing jazz! Jazz improviseren met melodieën kan je overslaan als improvisatie niet jouw ding is. Dat terzijde.

Als je toch wilt improviseren, hoe doe je dat dan?

‘Storytelling’ is key voor jazz improvisatie. Je moet namelijk leren hoe je een ‘verhaal vertelt’ met je solo. Dus hoe bouw je een solo op, hoe verwerk je een thema met variatietechnieken, hoe bouw je op naar een climax, en breng je de energie weer omlaag in het outro, enzovoorts.

Meestal heb je twee algemene invalshoeken voor improviseren:

1. Vanuit melodie gedacht
2. Vanuit akkoorden gedacht

Wat betekent jazz improviseren vanuit melodie?

Bij jazz improviseren vanuit de melodie neem je de melodie van het jazz lied als uitgangspunt. Of je eigen melodie. Op die melodie ga je allerlei ‘variaties’ maken.

Pattern Improvisation

Je kan ook een kort motiefje (slechts een paar tonen) als leidraad voor de variaties nemen. Die kan je zelf bedenken of die haal je uit een bestaande melodie. Dit noem je ‘pattern improvisation’. Vervolgens ga je daarmee improviseren.

Er zijn veel variatie-technieken voor het improviseren op een melodie: van omspelingstonen, chromatic approach, cross-rhythms, gespiegeld en leidtonen tot kreeftgang. Te veel om hier op te noemen.

Heb je hierbij hulp nodig? In mijn jazz cursus loop ik stap voor stap verschillende variaties en de toepassing met je door.

Wat betekent jazz improviseren vanuit akkoorden?

Bij improviseren vanuit akkoorden neem je de jazz akkoorden van het lied als startpunt. De tonen van de akkoorden noem je target notes of ‘doeltonen’. Ze vormen de ruggengraat van je solo. Je kan die target notes bijvoorbeeld aanvullen met halve tonen eronder of erboven zogeheten leading tones of ‘leidtonen’. Deze invalshoek is onder meer gangbaar in Bebop Jazz van Charlie Parker, Bud Powell en Bill Evans.

Improviseren vanuit melodie en akkoorden zijn standaard benaderingen in jazz improvisatie. Of je nou piano of saxofoon speelt, ballads of swing. In mijn jazz piano cursus neem ik ze stap-voor-stap met je door!

Jazz theorie en stijlkennis

Als je improviseert, jazz akkoorden speelt, solo of begeleiding leert, dan is stijlkennis belangrijk.

Je moet weten wat de kenmerken zijn van de Swing Jazz, de Bebop Jazz, Bossa Nova Jazz, Latin Jazz, Free Jazz, Contemporary Jazz, enzovoorts. Zorg ervoor dat je niet alleen jazz theorie, piano akkoorden en improvisatietools leert. Verdiep je ook in de stijlen en ontleed ze. Leer de gangbare technieken, manieren van improviseren, type akkoorden, ritmische patronen, en ga zo maar door. Als je die kennis in je hoofd en oren hebt zitten, kom je sneller tot nieuwe ideeën.

Als je iets probeert te improviseren op piano, speel je meestal dingen die binnen je referentiekader liggen. Dus als je veel naar Bebop luistert is de kans groot dat jouw solo ook à la Bebop klinkt. Of dat je naar die specifieke sound gaat zoeken en dus bepaalde opties bij het oefenen meeneemt en andere opties uitsluit. Houd je van Bill Evans dan is de kans groot dat je onbewust gaat zoeken naar de klank van Bill Evans’ akkoorden.

Dus luister naar zoveel mogelijk stijlen en pianisten. Hoe meer kennis, hoe beter. Dat houdt je blik open en verruimt je mogelijkheden.

10 tips voor luisteren naar jazz muziek en bekende jazz pianisten!

Oké waar te beginnen met luisteren naar jazz muziek, in het bijzonder jazz pianisten?

Hieronder vind je een paar tips in semi historisch-chronologische volgorde. Zoek ze bijvoorbeeld op op YouTube of Spotify. Alle artiesten zijn toppers op hun gebied. Vaak spelen ze in verschillende genres dus de verdeling in de genres is niet zo zwart-wit.

1. Stride & Swing Jazz 30’s: James P. Johnson, Fats Waller & Count Basie, Duke Ellington en de vroege Oscar Peterson
2. Bebop Jazz 40’s: Thelonious Monk, Bud Powell
3. Cool Jazz / Modal Jazz: Bill Evans op het album Kind of Blue van Miles Davis
4. Electronic Jazz en Fusion: Chick Corea
5. Soul Jazz / Post Bop / Funk Jazz: Herbie Hancock
6. Free Jazz: Cecil Taylor
7. Latin Jazz: Michel Camilo (Cubaans) en Eliane Elias (Braziliaans)
8. R&B Neo Soul Jazz: Robert Glasper (Hip-hop) en Cory Henry (Gospel)
9. World Music Jazz: Shai Maestro (Joods-Arabische Jazz) en Tigran Hamasyan (Armeens-klassiek-EDM Jazz)
10. Postmodern Contemporary Jazz: Esbjörn Svensson, Keith Jarrett, Brad Mehldau en Taylor Eigsti